Βασίλης Θανόπουλος: Καλησπέρα, είμαι ο Βασίλης Θανόπουλος και σας καλωσορίζω σε ένα νέο podcast του LGBTQI+ Voice Up: Project Greece. Το Voice Up είναι ένα πρόγραμμα που στοχεύει στην ενδυνάμωση της φωνής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει καθημερινά. Η θεματική με την οποία θα ασχοληθούμε σήμερα είναι οι αποκλεισμοί και διακρίσεις που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα στην εργασία. Αν και αρκετές επιχειρήσεις σήμερα προσπαθούν να προωθήσουν την ιδέα της συμπεριληπτικότητας στο εργασιακό τους περιβάλλον, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα εξακολουθούν να βιώνουν μία εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα. Καλεσμένη στο σημερινό μας podcast είναι η Ραφαηλία Μπαλοπήτου, εκπρόσωπος της ομάδας ΛΟΑΤΚΙ+ Εργασιακής Υποστήριξης, με την οποία θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στον χώρο εργασίας. Ραφαηλία, να σε καλωσορίσω και να σε ευχαριστήσω για την παρουσία σου εδώ.

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Σε ευχαριστώ πολύ. Ευχαριστούμε όλοι για την πρόσκληση. 

Βασίλης Θανόπουλος: Ωραία, θα ήθελα να ξεκινήσουμε λίγο με την ομάδα. Να μου πεις πώς δημιουργήθηκε αυτή πρωτοβουλία, να ενημερώσουμε και τον κόσμο που θα μας ακούσει. 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2015 και θα έλεγα ότι δημιουργήθηκε κάπως κατ’ ανάγκη, και θα σου εξηγήσω γιατί. Καμία από μας δεν είχε σχετική εξειδίκευση. Ήμασταν όλα τα άτομα απλά εργαζόμενα που έρχονταν σε επαφή με διακρίσεις καθημερινά, και ιδίως στο εργασιακό κομμάτι που όλοι ξέρουμε ότι μπορεί να γίνει πολύ εύκολα ζήτημα βιοπορισμού. Και ενώ είμαστε αρκετά τυχερές να γνωρίζουμε και να είμαστε μέλη σε πολλές συλλογικότητες, δεν υπήρχε κάποια που να ασχολείται πυρηνικά, να αναφέρεται στον εργασιακό τομέα. Υπήρξε, λοιπόν, η ανάγκη να δημιουργηθεί μία οργάνωση βάσης ουσιαστικά, μία συλλογικότητα με ξεκάθαρη, οριζόντια λειτουργία χωρίς ιεραρχία, όπου θα μπορούμε να παρέχουμε και να λαμβάνουμε υποστήριξη. Και ουσιαστικά το κάθε μέλος όχι μόνο να μπορεί να βρει ή να προσφέρει εργασία σε ένα μη κακοποιητικό, εργασιακό περιβάλλον, αλλά και να δικτυωθεί γενικότερα, να ενθαρρυνθεί η δημιουργία νέων πρωτοβουλιών και εν τέλει να καταφέρουμε ένα ευρύτερο άνοιγμα όπου θα έχουμε φωνή, θα έχουμε λόγο, θα έχουμε ορατότητα στις διαδικασίες πρόσληψης, στον τρόπο εργασίας και σαφώς στην προστασία των εργασιακών και κατ’ επέκταση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να πω εδώ ότι μέχρι σήμερα η ομάδα έχει γίνει το μέσο έκφρασης καταγγελιών στον εργασιακό τομέα. Οπότε έχουμε καταφέρει να έχουμε ως έναν βαθμό μία συλλογική φωνή και επί του παρόντος βρισκόμαστε σε ένα στάδιο που προσπαθούμε να συλλογικοποιηθούμε λίγο πιο ισχυρά, με μία πιο ισχυρή παρουσία με ενδεχομένως συνδικαλιστική φωνή και μία παρουσία σε σωματεία. 

Βασίλης Θανόπουλος: Ωραία, εδώ να βάλουμε λίγο μια τελεία γιατί είναι ένα κομμάτι που μας ενδιαφέρει πάρα πολύ, γιατί στόχος αυτών των Podcast είναι να αποτυπώσουμε ακριβώς την πραγματικότητα που καλούνται να διαχειριστούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Και επειδή εσείς δέχεστε και ένα κομμάτι καταγγελιών, θα ήθελα να ρωτήσω να μου αναφέρεις, να κάνεις χρήση κάποιων παραδειγμάτων —χωρίς, βέβαια, να αναφέρουμε τα ονόματα— σχετικά με τις διακρίσεις, με τις καταγγελίες που δέχεστε. Ποια θα λέγαμε, δηλαδή, ότι είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στον εργασιακό χώρο; 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Κοίτα, νομίζω ότι μπορώ να συνοψίσω αυτή την απάντηση στην πρόταση του ότι όλα μας, καθημερινά καλούμαστε ουσιαστικά να επιλέξουμε μεταξύ της τελείως κοινωνικής και εργασιακής εξαθλίωσης και του να καταπιέζουμε τις εαυτές μας. Θα σου πω ένα προσωπικό παράδειγμα. Εγώ είμαι, ή τουλάχιστον ήμουν επαγγελματίας υγείας, με μία αρκετά ισχυρή ακαδημαϊκή παρουσία, με συμμετοχή σε έρευνες κλπ. κλπ. Από την εκπαίδευση, το κάθε άτομο έπρεπε να αρχίσει να εξοικειώνεται με την όλη τοξικότητα του περιβάλλοντος, ειδικά στις υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα. Και για κάποιον λόγο, αντί να έχουμε παρεμβάσεις ή να υπάρχει μία ενημέρωση ή μια αντίστοιχη εκπαίδευση, πρέπει απλά να το συμπεριλάβεις εγκεφαλικά στα job requirements, κάπως έτσι, για να μπορέσεις να συνεχίσεις. Ο κάθε, λοιπόν, συνάδελφος και συναδέλφισσα μπαίνει σε αυτόν τον τομέα και ξέρει ότι κατά 99,9% η Χ δομή φροντίδας υγείας θα είναι understaffed, δεν θα έχει πρόσβαση τον απαραίτητο εξοπλισμό ή στο υλικό, δε θα έχει άδεια, δεν θα πληρώνεται υπερωρίες, όλα αυτά που όλα μας έχουμε. Και θα πληρώνεται και με έναν μισθό που για να ζήσει ανεξάρτητα πρέπει να έχει άλλους τρεις συγκάτοικους, ας πούμε. Πάρε, λοιπόν, αυτό το σενάριο και μετάτρεψέ το όταν το εργαζόμενο εκφράζεται με έναν τρόπο που δε συμβαδίζει με την εικαζόμενη ταυτότητα που του έχει δοθεί —από το ετεροκανονικό, εννοείται, περιβάλλον. Στη δική μου περίπτωση το πρόβλημα δεν ήταν μόνο τα piercing και τα tattoo μου που θα έπρεπε να τα κρύψω για να έχω μία αξιοπρεπή δουλειά, αλλά κυρίως το ότι ήμουν εξαρχής πολύ ανοιχτή ως προς τη σεξουαλικότητά μου και αυτό δεν μπορούσε να το διαχειριστεί η νοικοκυραίικη ελληνική κοινωνία. Ήρθε κάποια στιγμή που ένιωσα μιζέρια στη δουλειά μου, ένιωσα τρομοκρατημένη πολλές φορές και αυτό φαντάσου ότι υπάρχει στον δημόσιο τομέα, γιατί στον ιδιωτικό δε θα σου δοθεί καν η ευκαιρία να προσληφθείς, εκτός και αν συμφωνήσεις ότι θα πορευτείς με τα πρότυπα που σου βάζουν. 

Βασίλης Θανόπουλος: Επειδή σε ένα αντίστοιχο podcast που κάναμε υπήρχε η συζήτηση για το πόσο εκπαιδευμένος είναι ο δημόσιος τομέας σε σχέση με ζητήματα που άπτονται της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, εσύ θα έλεγες ότι υπάρχει αυτή η εκπαίδευση; Γιατί απ’ ότι καταλαβαίνω, το δικό σου βίωμα δείχνει ακριβώς το αντίθετο. 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Θα σου πω ότι στη βασική εκπαίδευση, και αν δεν προσπαθήσεις εσύ γιατί έχεις προσωπικό ενδιαφέρον για οποιονδήποτε λόγο να πάρεις κάποιο μεταπτυχιακό, κάποιο σεμινάριο, κάποια εκπαίδευση ως προς διεμφυλικά άτομα, intersex άτομα, πώς να είσαι πιο inclusive γενικά στη συμπεριφορά σου, αυτό δεν το μαθαίνουμε σε κανένα σημείο της βασικής εκπαίδευσης. 

Βασίλης Θανόπουλος: Τώρα μου μιλάς όμως από την πλευρά ενός… 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Επαγγελματία υγείας, ναι. 

Βασίλης Θανόπουλος: Αλλά ως ένα άτομο ΛΟΑΤΚΙ+ που μετέχει σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το υπόλοιπο, η ατμόσφαιρα που υπήρχε θεωρείς ότι ήταν εχθρική ως προς την ταυτότητα; 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Ναι. Είναι εχθρική, είναι ρατσιστική, υπάρχουν σχόλια… Δεν υπάρχει εκπαίδευση των επαγγελματιών, ακόμη και αν το δω ως ασθενής, ώστε να σου προσφέρουν την κατάλληλη φροντίδα που χρειάζεσαι. Οπότε είναι πολύ πολύ μικρό ποσοστό επαγγελματιών που έχουν την εκπαίδευση που θα έπρεπε, τα οποία το έχουν αναζητήσει από μόνα τους. Για να συνοψίσω, λοιπόν, ένα ΛΟΑΤΚΙ άτομο δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της υπολειτουργίας της κάθε ελληνικής υπηρεσίας και τις τριτοκοσμικές —ας μου επιτραπεί— εργασιακές συνθήκες, αλλά είναι και καθημερινά στο στόχαστρο της κάθε «ελληνιόλας» που πραγματικά υποφέρει για να επιβιώσει, και κυριολεκτικά και μεταφορικά. 

Βασίλης Θανόπουλος: Ας πάμε λίγο στην άλλη πλευρά. Τι θεωρείς ότι πρέπει να γίνει; Ποια βήματα κατά τη γνώμη σου —εκπροσωπείς και μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία— πρέπει να γίνουν έτσι ώστε να φτάσουμε να μειωθούν αυτά τα περιστατικά ή να φτάσουμε σε ένα σημείο που να λέμε ότι υπάρχει ένας σεβασμός, υπάρχει ένα δίκτυο υποστήριξης των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων; 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Αρχικά, θα πρέπει να δημιουργηθούν σαφείς πολιτικές κατά των διακρίσεων, που να απαγορεύουν την παρενόχληση, να απαγορεύουν τη μεροληπτική συμπεριφορά των υπαλλήλων με βάση, ας πούμε, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου, την έκφραση φύλου, θρήσκευμα, αναπηρία, πάρα πολλά πράγματα που σε κάνουν να είσαι διαφορετικό. Τώρα από κει και πέρα, μέσα σε μία εταιρεία θα πρέπει να υπάρχει και μία πολιτική που να εξετάζονται οι καταγγελίες, γιατί για παράδειγμα έχουμε δει σε πολλές πολλές περιπτώσεις ότι υπάρχει το φαινόμενο pipeline, δηλαδή με κάποιον τρόπο οι καταγγελίες πηγαίνουνε κάτω από το χαλί. Από κει και πέρα τα benefits είναι πολύ σημαντικά. Δηλαδή, ακόμα και αυτές οι λίγες αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας που υπάρχουν και προσφέρονται τα τελευταία χρόνια μπορεί να έρθουν με ένα πακέτο που να περιλαμβάνει μία ιδιωτική ασφάλιση υγείας. Η οποία όμως ποτέ δεν θα περιλαμβάνει έξοδα ορμονοθεραπείας, δεν θα περιλαμβάνει έξοδα επεμβάσεων διορθώσης φύλου, φυλομετάβασης, δεν υπάρχουν αυτά. Οπότε αν παρουσιαστώ σαν cis, straight-looking ξέρω γω γυναίκα μπορώ να έχω άμεση κάλυψη 99,9% των αναγκών μου ως προς την υγεία μου, αλλά αν παρουσιαστώ ως λεσβία, ως διεμφυλικό άτομο, δεν θα έχω τίποτα. Από κει και πέρα, εννοείται θα πρέπει να υπάρχουν και μέσα στην κάθε εταιρεία trainings, έτσι ώστε κάπως το ποσοστό των υπαλλήλων που είναι αμαθείς ή ημιμαθείς χωρίς τη θέλησή τους να μπορέσει να ενημερωθεί, έτσι ώστε να είναι λίγο πιο υποστηρικτικοί ως προς όλους εμάς. Και εννοείται ότι ο υπέρτατος στόχος θα ήταν η ανωνυμοποίηση των προσλήψεων, δηλαδή νομίζω ότι θα ήταν ο μόνος τρόπος να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα στο background που να επηρεάζει τη διαδικασία πρόσληψης. 

Βασίλης Θανόπουλος: Θα ήθελα λίγο να προσκαλέσουμε και την επικαιρότητα και ένα θέμα που εμένα με απασχολεί ιδιαιτέρως και αφορά στην πραγματικότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων είναι… Mάλλον, να φέρω ένα παράδειγμα. Πρόσφατα ενημερωθήκαμε για την περίπτωση ενός τρανς ατόμου που εργαζόταν σε ένα νηπιαγωγείο και από ό,τι ενημέρωσε και το ίδιο το άτομο μέσα από το Twitter, απολύθηκε αλλά με μία άλλη δικαιολογία. Και εδώ τίθεται ένα ζήτημα, ότι στην ουσία έχουμε τρανσφοβικές συμπεριφορές οι οποίες οδηγούν σε απολύσεις ατόμων —τρανς ατόμων εν προκειμένω— οι οποίες όμως δικαιολογούνται με την κουκούλα μιας άλλης πρόφασης. Οπότε καταλήγουμε να μην έχουμε στην ουσία μία απόλυση λόγω άμεσης τρανσφοβίας αλλά υφίσταται έμμεσα. Είναι ένα φαινόμενο που κατά τη γνώμη σας πώς μπορούμε να φτάσουμε έτσι ώστε να αναγνωρίζονται αυτά τα περιστατικά; Γιατί γνωρίζω ότι υπάρχει μία νομοθεσία που προστατεύει τις απολύσεις λόγω διακρίσεων. 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Θεωρητικά.

Βασίλης Θανόπουλος: Ναι, πάντα! (γέλιο)

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Θεωρητικά υπάρχει αυτή η νομοθεσία. Νομίζω ότι θα πρέπει να μπει και λίγο στο πιο πρακτικό κομμάτι όμως. Έχουμε ένα, δύο, τρεις… ξεκίνησε ένας αντιρατσιστικός νόμος εδώ και κάποια χρόνια που υποτίθεται ότι χρόνο με τον χρόνο βελτιώνεται, αλλά και πάλι πολλές καταγγελίες έχουν γίνει ότι άτομα έχουν καλέσει, ας πούμε, την αστυνομία να κάνουν μια καταγγελία και δεν έχει δοθεί καμία σημασία, παρόλο που υπάρχει ένας νόμος που υποτίθεται ότι μας προστατεύει. Οπότε καθαρά η ευθύνη είναι της πολιτείας πρώτα και μετά των εταιρειών και των συλλογικοτήτων. Δεν θα έπρεπε να έχουμε να αγωνιζόμαστε για αυτά τα πολύ βασικά δικαιώματα. Οπότε ναι, για να συνοψίσω, θα έπρεπε να υπάρχουν πολιτικές που να προβλέπουν με κάποιο τρόπο όλους αυτούς παράγοντες ή ίσως με κάποιο τρόπο τα άτομα να μπορούν να δηλώσουν εξαρχής την ταυτότητα φύλου τους και να νιώθουν άνετα να το δηλώσουν. Να ξέρουν ότι δε θα κινδυνεύσει η δουλειά τους και ξέρεις, όλα να είναι λίγο πιο υγιή. 

Βασίλης Θανόπουλος: Θεωρείς ότι η έλλειψη αναγνώρισης βασικών δικαιωμάτων, όπως είναι η ισότητα στο γάμο, η τεκνοθεσία, μία εξωδικαστική διαδικασία σε σχέση με τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου συντηρεί έναν ρατσισμό; Ο οποίος φαίνεται και σε ένα εργασιακό περιβάλλον; Δηλαδή αν είχαμε μία περισσότερη ορατότητα, μία μεγαλύτερη αναγνώριση των δικαιωμάτων της κοινότητας, θα μιλάγαμε αυτομάτως και για μία μεγαλύτερη ασφάλεια στο εργασιακό περιβάλλον; 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Θεωρώ πως ναι. Αρχικά, η διαχείριση των περιστατικών από τη διοίκηση, ας πούμε, της α/β/γ εταιρείας παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο στο πόσα φαινόμενα θα συμβούν σαν αυτό και στο πώς θα εξελιχθούν. Από εκεί και πέρα, για παράδειγμα, αν εγώ δεν έχω το δικαίωμα αν η σύντροφός μου θα μείνει έγκυος και θα γεννήσει ένα παιδί, να πάρω άδεια γονεϊκότητας, πώς περιμένω ο Χ, Ψ Ελληνάρας συνάδελφος να με αναγνωρίσει ως ισότιμο μέλος της έννομης τάξης, ας πούμε; Δεν υπάρχει. Οπότε σίγουρα παίζει τεράστια σημασία. 

Βασίλης Θανόπουλος: Ωραία. Εδώ να κάνουμε και μια προβοκατόρικη ερώτηση. Τον τελευταίο καιρό βλέπουμε κάποιες επιχειρήσεις, είτε μέσω θεσμών όπως είναι τα Φεστιβάλ Υπερηφάνειας είτε το οτιδήποτε, να μιλάνε για διαφορετικότητα. Να την προβάλλουν. Πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η διαφορετικότητα την οποία προβάλλουν; Θεωρείς ότι είμαστε εκεί, είμαστε σε έναν δρόμο που πλέον —ας μιλήσουμε και για τον ιδιωτικό τομέα— αρχίζουμε και μιλάμε για έννοιες όπως η συμπεριληπτικότητα ή πάει λίγο σε αυτό που λέμε pinkwashing, πάμε λίγο στο ότι λέμε ενώ δεν είμαστε;

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Θα σου πω. Νομίζω το ότι ένα μήνα πριν αρχίσει το Pride κι έναν μήνα αφού τελειώσει το Pride τελειώνουν όλοι οι πανηγυρισμοί και το Inclusivity της LGBTQI κοινότητας, μιλάει από μόνο του. Αλλά θα σου πω απλά ότι, εμείς σαν ομάδα τουλάχιστον, δε θα θεωρούσαμε ποτέ σύμμαχη μια εταιρεία που μπορεί να έχει ένα περίπτερο στο Pride και παρόλα αυτά οι υπάλληλοι να είναι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, σε ένα καθεστώς τρομοκρατίας, να μην έχουν συνδικαλιστική φωνή, να υπάρχει αυτό το λεγόμενο glass ceiling για τις θηλυκότητες όπου δεν έχει σημασία πόσα πτυχία μπορεί να έχεις πόσα ταλέντα μπορεί να έχεις, πόση εμπειρία μπορεί να έχεις, μπορείς να φτάσεις μέχρι ένα σημείο. Κανείς ποτέ δε θα σου πει ότι δεν μπορείς να πας παραπάνω, αλλά δε θα πας. Ή για παράδειγμα, αν σκεφτούμε το πόσες διοικητικές θέσεις έχει η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Γιατί μπορεί εσύ να έχεις μια εταιρεία και να μου λες ότι το 20% των υπαλλήλων σου ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Αλλά στατιστικά μιλώντας, τουλάχιστον τα άτομα που δεν συμμορφώνονται με τα πρότυπα που μας βάζει η πατριαρχία, θα είναι σε θέσεις που δεν θα είναι σε άμεση επαφή με τον πελάτη, που δεν θα είναι διοικητικές θέσεις, ή ακόμα και αν είναι διοικητικές θα πρέπει να είναι cis, straight-looking, λευκό, χωρίς αναπηρία… 

Βασίλης Θανόπουλος: Για να ολοκληρώσουμε, ίσως αν μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε και κάπως θετικά, τι θα ήθελες να πεις στα ΛΟΑΤΚΙ+  άτομα που μας ακούνε αυτή τη στιγμή, που ίσως σκέφτονται να κάνω το επόμενο βήμα και να εισέλθουν σε ένα καινούριο εργασιακό περιβάλλον ή που σκέφτονται αν είναι στην ντουλάπα να βγουν από αυτή, και να μιλήσουν ανοιχτά για την ατομικότητά τους, την ταυτότητά τους; Τι θα ήθελες να πεις σε αυτά τα άτομα; 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Ξέρω πόσο δύσκολο μπορεί να είναι και πόση τρομοκρατία μπορεί να υπάρχει γύρω από αυτό το συναίσθημα, αλλά πραγματικά εφόσον υπάρχει ακόμη και μία βασική νομοθεσία που καλύπτει πολύ απλά δικαιώματα και θεωρητικά προσφέρει την ασφάλειά μας, θα έλεγα να το κάνουν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους. Γιατί, όπως βλέπουμε και από άλλα θέματα που μπορεί να μην έχουν σχέση με τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, όταν δε διεκδικήσουμε κάτι σαν εργαζόμενα δεν θα μας δοθεί. Οπότε αν δε διεκδικήσουμε την ορατότητα και τα δικαιώματά μας δεν θα μας δοθεί ποτέ. Και νομίζω ότι πολύ λίγα βήματα έχουν γίνει —όχι μόνο από την Ελληνική Πολιτεία αλλά και παγκοσμίως— από το κράτος, χωρίς πρώτα η αντίστοιχη κοινότητα να τα έχει διεκδικήσει. Οπότε θα τα καταφέρουμε. Δεν ξέρω αν θα είναι αύριο ή σε λίγα χρόνια αλλά κάποια στιγμή θα τα καταφέρουμε. 

Βασίλης Θανόπουλος: Θά ‘θελες λίγο να μας πεις επίσης πώς μπορεί κάποιος να έρθει σε επαφή με την ομάδα σας; 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Βεβαίως. Μπορείτε να μας βρείτε στο Facebook, είναι η ομάδα ΛΟΑΤΚΙ+ εργασιακής υποστήριξης. Έχουμε μία σελίδα και έχουμε και ένα γκρουπ το οποίο είναι κλειστό. Πρέπει κάποιο να στείλει αίτημα για να γίνει μέλος, και αυτό όχι γιατί έχουμε κάποια αυστηρότητα, αλλά επειδή προσπαθούμε να έχουμε πολύ αυστηρούς κανόνες έτσι ώστε να διατηρούμε ένα πολύ ασφαλές περιβάλλον. Και έτσι κάπως έχουμε αρχίσει και να ελέγχουμε και τις αγγελίες, έτσι ώστε να επιβεβαιώσουμε ότι αναφέρονται σε ασφαλείς επιχειρήσεις. 

Βασίλης Θανόπουλος: Ωραία, Ραφαηλία να σε ευχαριστήσουμε πάρα πολύ. Να σε ευχαριστήσω και εγώ προσωπικά που μοιράστηκες το βίωμά σου, γιατί ξέρω ότι πολλές φορές τα βιώματα δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα να τα μοιραζόμαστε και να τα εκθέτουμε. Πραγματικά σε ευχαριστώ, και για όλα αυτά τα ενδιαφέροντα πράγματα που μας είπες. 

Ραφαηλία Μπαλοπήτου: Εγώ ευχαριστώ πολύ και θεωρώ πως όταν βρούμε τη δύναμη όλοι να μοιραστούμε την εμπειρία μας, όσο δύσκολη κι αν ήταν, θα δώσουμε δύναμη σε άλλα άτομα που μπορεί τώρα να ακούσουν και ξέρεις, να πάρουνε το έξτρα βήμα.

Βασίλης Θανόπουλος: Ακριβώς, ακριβώς. Ευχαριστούμε πολύ που μας ακούσατε. Εμείς θα τα ξαναπούμε κάποια άλλη φορά. Γεια σας.